Na Gaju u Mašićima kod Gradiške, pored crkve brvnare i crkvene zgrade izgrađenih ličnim novcem, Stevo Stojnić iz ovog sela odlučio je da na istom mjestu podigne spomenik Mašićkoj buni i voždu Karađorđu Petroviću.
Mašićka buna bila je srpska pobuna protiv turske vlasti u Bosanskom pašaluku, koja se desila 1806. godine u selu Mašići u okolini Gradiške.
Ovaj događaj više od dva vijeka nadahnjuje istoričare, ali i mještane, koji čuvaju legende i svjedočanstvo o tom događaju.
“Mašićka buna predstavlja prvi ustanak srpskog stanovništva protiv Osmanskog carstva na prostoru Bosanske krajine. Buna je veoma brzo ugušena, a njene vođe ubijene ili protjerane”, navode istoričari.
Ustanak
Vijest o ustanku ubrzo se proširila širom Bosanske Krajine. To je bio nagovještaj i putokaz Bosansko-hercegovačkog ustanka, koji je 1878. godine donio slobodu čitavom narodu.
Ovdje je Karađorđe Petrović pronašao jatake, spremne za borbu protiv viševijekovnog zavojevača. To su bili knez Milutin Blagojević i sveštenik Jovičić, čije ime istoričari ne navode.
Na obližnjem izvoru, vrelu Radosavac, u Mašićima oni su sazvali i organizovali ustanike. Vrelo je tada u narodu prozvano Radosavac, po Milutinovom sinu Radosavu, kojeg su Turci, koji su za nekoliko dana ugušili bunu, uhvatili i nabili na kolac, zajedno sa još 16 ustanika. Među njima su bili sveštenik i seoski knez.
Dio pobunjenika pobjegao je u Kozaru, a potom su prešli Savu i u blizini Nove Gradiške osnovali novu naseobinu, kojoj su dali ime Mašići.
Stanovnici lijevčanskog sela Mašići, generacijama, s koljena na koljeno pronose priču o buntovnim precima, koji su se prvi pobunili protiv Osmanskog carstva i podigli ustanak.
“Ovdje su tragovi naših predaka, odavde su krenuli hrabri Mašićani u borbu za slobodu svoga naroda. Njihova žrtva je golema. O tome se pronosi priča generacijama i na tome usmenom predanju odrasle su mnoge generacije. Učesnici Mašićke bune protiv Turaka zaslužili su počast u formi spomenika”, kazao je Stojnić za “Srpskainfo”, pohvalivši saradnju i pomoć gradske uprave Gradiška.
Zavjet
On je prethodno izgradio drvenu crkvu na Gaju, uzvišenju s kojeg se vide široko Lijevče polje, prvi kozarski brežuljci i planinski visovi.
“Na groblju pored crkve je nekoliko starih nadgrobnih spomenika koji svjedoče o ustanicima, o našim precima koji su živjeli u teškim vremenima. Oni su se, nošeni patriotizmom, na tradicijama i mitovima kosovskih junaka, borili za nacionalni identitet”, podsjeća Stojnić, objašnjavajući motive koji su ga podstakli da podigne spomenik Mašićkoj buni, trajno obilježje na prkos i patnju Mašićana.
“Želim da mlade generacije čuvaju uspomenu na Mašićku bunu, koja je krupnim slovima upisana u slavnu srpsku istoriju. Spomenik treba da bude mjesto okupljanja i upoznavanja s djelima slavnih predaka. Veoma sam srećan, kao i cijela moja porodica, zato što će spomenik zasigurno svjedočiti i o svome neimaru, mada to nije moj primarni cilj”, smatra Stevo Stojnić, ugledni mještanin Mašića, uspješan privatni preduzetnik i inženjer koji se u najplemenitijem maniru vratio u svoje selo.
On je prije dvadesetak godina u Mašićima izgradio Drvnu industriju, zaposlio omladinu iz svoga sela i okoline, te inicirao više društvenih akcija.
“To je moj zavjet, poruka mladima da znaju i čuvaju svoju istoriju. Ona se ponavlja i zato nemamo pravo da je zaboravimo”, rekao je Stojnić, neimar iz Mašića i čuvar sjećanja na važne događaje iz istorije.
Istorijski fakti
Po pisanju Stojana Bijelića, hroničara Banjaluke i Bosanske krajine, Mašićku bunu pojedini istoričari povezuju s početkom djelovanja Jovana Jančića. Bijelić je tridesetih godina 20. vijeka o tome objavljivao članke u “Vrbaskim novinama”.
On navodi da je 1806. godine izbila buna u Mašićima, najvećem selu pod planinom Kozarom. Prema tom izvoru iz 1933. godine, Karađorđe je namjeravao da pobuni Bosansku krajinu i stupi u kontakt s francuskim generalom Marmonom, koji je u to vrijeme zauzeo susjednu Vojnu krajinu.
Međutim, Karađorđevi jataci nisu bili sposobni za ovaj poduhvat, zato što je narod bio veoma siromašan i bez oružja. Izuzetak su bili Mašići, zbog boljeg materijalnog položaja od okoline. Kozara je pružala pogodno utočište za skrivanje, a Sava za prebjeg u Austriju u slučaju neuspjeha.
Izvor: srpskainfo.com | Autor: Milan Pilipović
