Srpska je prošle godine zabilježila ubjedljivo najgori prirodni priraštaj u protekle skoro dvije decenije, što znači da smo se od 2002. godine, lani suočili sa najmanje rođenih, a najviše umrlih.
U periodu od 2002. do 2020, na razlici broja rođenih i umrlih izgubili smo više od 74.000 stanovnika.
Ono što dodatno zabrinjava, jesu migracije, zbog kojih smo, kako pokazuje računica demografa, uz negativan prirodni priraštaj, unazad tri decenije ostali bez skoro 505.000 stanovnika ili čak trećine populacije.
Kad je riječ o prirodnom priraštaju, podaci Republičkog zavoda za statistiku pokazuju da su lane u Srpskoj preminula 16.582 građanina, dok je na svijet došla 9.161 beba. Dakle, za samo godinu dana, umrla je 7.421 osoba više, nego što je rođeno djece.
Broj preminulih je, u odnosu na godinu ranije, lani bio veći za 1.501, a broj rođenih manji za 113.
Demografi objašnjavaju da su primarni problemi demografskog razvoja RS nedovoljno rađanje, konstantna emigracija radno sposobnog i reproduktivnog stanovništva, te intenzivan proces starenja.
Stevo Pašalić, profesor demografije, kaže da smo 1991. imali skoro 1,56 miliona, a lane 1,05 miliona stanovnika, te da je, samo na migracijama, Republika Srpska od 2014. do prošle godine izgubila preko 77.700 ljudi.
Podsjeća da je 2002. broj umrlih po prvi put premašio broj rođenih, te da se, od tada, ta tendencija nastavlja.
“Već tada je trebalo početi raditi na populacionim i pronatalitetnim politikama. Osim novčanih subvencija, neophodno je povećati stopu zaposlenosti mladih, što je osnovna pretpostavka zasnivanja porodice. Evidentno je da negativni demografski momenat sve više dolazi do izražaja. Nizak i opadajući natalitet, uz produženje prosječnog životnog vijeka, u skorije vrijeme će dovoditi do velike razlike u broju mladih i starih, čime će biti izazvani još ozbiljniji poremećaji u svim starosnim funkcionalnim kontingentima stanovništva”, ističe Pašalić.
Prema njegovim riječima, pored sve manje rođenih, istovremeno se povećava stopa smrtnosti, što potvrđuje najveći broj umrlih 2020, u odnosu na sve ranije godine.
Ističe da povećanu smrtnost uslovljavaju smanjeno rađanje, povećano starenje i produženi životni vijek, a da na demografske trendove i depopulacione procese, generelano, posebno utiču migracije.
“Osobe koje su napustile ili namjeravaju otići iz zemlje, kao najčešći razlog navode nedostatak perspektive za svoju djecu. Takođe, migracioni obrazac se promijenio. Nekada je među migrantima najzastupljenija bila niskokvalifikovana muška radna snaga, dok su danas nosioci migracionih procesa visokoobrazovane osobe. Odliv stručnjaka, uz starenje stanovništva i opadanje ionako niske stope nataliteta, zasigurno predstavlja jedan od najvećih demografskih problema. Idu građani u zenitu reproduktivne sposobnosti, a njihovim odlaskom istovremeno se gubi vrijedan, često i nenadoknadiv, ljudski kapital”, upozorava Pašalić.
Ekonomisti naglašavaju da odlazak radno sposobnih građana, a posebno onih visokoobrazovinih, ima veliki odraz na ekonomiju.
“Bez tih ljudi, naša ekonomija ne može biti jaka i ići naprijed. Imamo određeni rast BDP, ali je to nedovoljno za neki značajniji ekonomski razvoj. On bi trebalo da bude značajno veći, ali bez ljudi koji napuštaju ove prostore, nećemo moći da ga ostvarimo. Ono što bi zadržalo građane u Republici Srpskoj i BiH, jesu ne samo veće plate, nego i stabilnija politička situacija. Jer, ne odlaze svi zbog boljih uslova rada i života. Idu i oni koji su situirani i koji ovdje imaju dobre zarade”, ističe za “Srpskainfo” ekonomista Predrag Duduković.
Dodaje da je, zbog migracija, nepovoljan i odnos zaposlenih i penzionera.
“Zato su nam fondovi opterećeni, a rast penzija ne treba očekivati u neko skorije vrijeme. Dalji pad broja stanovnika samo će produbljivati kako demografske, tako i ekonomske probleme”, kaže Duduković.
A Projekcija stanovništva Republike Srpske 2019-2070 pokazuje da bi do 2050. moglo da dođe do smanjenja broja stanovnika Srpske za 19, a do 2070. za čak 33 odsto.
Trenutno je svaki peti stanovnik Srpske stariji od 65 godina, a prema ovim projekcijama će to biti svaka treća osoba do 2070, dok bi se broj mladih mogao smanjiti za više od 40 odsto.
Ništa bez riješenog stambenog pitanja i čuvanja djece
Demografi ističu da je opštepoznato da Republika Srpska i BiH nemaju, kapacitetom i radnim vremenom, razvijene javne servise koji su neophodni za zaposlene roditelje koji podižu djecu.
“Sve donedavno, taj problem bio je manje izražen, jer je te praznine popunjavao tzv. „baka servis“, s obzirom na to da je bila mala zaposlenost žena. Sada rađaju djeca roditelja koji su još zaposleni. Poseban problem je sve veći rad u atipičnom radnom vremenu u trgovini koja zapošljava veliki broj mladih, naročito žena”, kaže Pašalić i dodaje da kod nas gotovo da nema velikih kompanija u privatnom sektoru, u kojima postoji pozitivna diskriminacija žena sa malom djecom.
“Faktor sa vrlo velikim pronatalitetno restriktivnim efektom je nemogućnost sigurnog stana mladim ljudima. Stanovi su za mlade, u većini slučajeva, nedostupni, kako zbog niskih primanja, tako i zbog toga što ih sve više radi na određeno vrijeme. To je u Republici Srpskoj i BiH jedan od značajnijih razloga koji je doprinio brzom porastu broja neudatih i neoženjenih od početka devedesetih godina prošlog vijeka”, ističe Pašalić.
Izvor: srpskainfo.com | Autor: Maja Radoja
